Quân chủng Phòng không - Không quân: Dấu ấn 25 năm hợp nhất và phát triển

(Bqp.vn) - Cách đây 25 năm, thực hiện Nghị quyết của Bộ Chính trị Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa VIII) về xây dựng Quân đội tinh, gọn, mạnh, tiến lên hiện đại, Quân chủng Phòng không và Quân chủng Không quân đã hợp nhất thành Quân chủng Phòng không - Không quân (PK-KQ). Đây là chủ trương nhất quán, đúng đắn, thể hiện tầm nhìn, tư duy chiến lược của Đảng, Nhà nước, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ bầu trời Tổ quốc.

Trung tướng Nguyễn Văn Hiền kiểm tra công tác SSCĐ tại Trung đoàn 230, Sư đoàn 367 (Quân chủng PK-KQ), tháng 1/2024.

Quân chủng Phòng PK-KQ được thành lập ngày 22/10/1963, song, thực chất, một số lực lượng đã được thành lập trước năm 1954, đặc biệt, trong Chiến dịch Điện Biên Phủ, lực lượng Pháo Cao xạ đã vượt qua muôn vàn khó khăn, gian khổ, chiến đấu kiên cường, dũng cảm, dùng hỏa lực bao vây không phận, làm cho quân Pháp hoàn toàn bị cô lập, tạo điều kiện cho bộ binh tiến công đập tan tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ, kết thúc cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp. Lịch sử xây dựng, chiến đấu và phát triển của Quân chủng PK-KQ có thể khái quát thành 3 giai đoạn chính. Giai đoạn đầu từ ngày thành lập những đơn vị đầu tiên đến năm 1977 (Ban nghiên cứu Không quân, ngày 09/3/1949; Trung đoàn Pháo cao xạ 367, ngày 01/4/1953; Ban Nghiên cứu Sân bay, ngày 03/3/1955; Bộ đội Ra đa phòng không, ngày 15/6/1956; Cục Không quân, ngày 24/01/1959; Trung đoàn Không quân tiêm kích 921, ngày 30/5/1963; Trung đoàn 236 - Trung đoàn Tên lửa đầu tiên của Quân đội nhân dân Việt Nam, ngày 07/01/1965...). Có thể nói, trong giai đoạn này, vai trò của các lực lượng Phòng không, Không quân trong tác chiến đối không thể hiện rõ nét nhất, vinh quang nhất với nhiều chiến công đặc biệt xuất sắc, cùng với quân và dân cả nước làm nên những chiến thắng vĩ đại, kết thúc thắng lợi hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ.

Giai đoạn thứ hai (từ 1977 - 1999): Quân chủng PK-KQ được tách ra thành hai Quân chủng độc lập (Quân chủng Phòng không và Quân chủng Không quân). Trong 22 năm đó, cả hai Quân chủng đã vượt qua muôn vàn khó khăn, thử thách, phát triển nhanh chóng, trưởng thành vượt bậc, luôn đoàn kết, thống nhất, hiệp đồng tác chiến chặt chẽ, thực hiện nhiệm vụ chính trị trọng tâm là SSCĐ, quản lý vùng trời, quản lý điều hành bay…cùng với quân, dân cả nước bảo vệ vững chắc biên giới Tây Nam và biên giới phía Bắc Tổ quốc, giúp bạn Cam-pu-chia thoát khỏi họa diệt chủng, làm tròn nghĩa vụ quốc tế. Đồng thời, tích cực tham mưu cho Bộ Quốc phòng, Ban Chỉ đạo Phòng không nhân dân Trung ương về công tác phòng không lục quân, phòng không nhân dân và không quân toàn quân, không để Tổ quốc bị bất ngờ bởi các tình huống trên không.

Giai đoạn thứ ba (từ 1999 đến nay), để đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới, Bộ Chính trị, Ban Chấp hành Trung ương Đảng (Khóa VIII) đã chủ trương sắp xếp, củng cố một số quân chủng, binh chủng theo hướng tinh, gọn, mạnh. Theo đó, ngày 03/3/1999, Chủ tịch nước Trần Đức Lương đã ký Sắc lệnh số 03/L-CTN về việc hợp nhất Quân chủng Phòng không và Quân chủng Không quân thành Quân chủng PK-KQ.

Những ngày đầu hợp nhất, mặc dù gặp rất nhiều khó khăn, trong khi đó nhiệm vụ SSCĐ, quản lý vùng trời, quản lý điều hành bay đòi hỏi ngày càng cao. Song, vấn đề quan trọng là cần có chủ trương, giải pháp mang tính đột phá, tập trung lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện tốt các nhiệm vụ được giao. Xác định rõ yêu cầu nhiệm vụ, Đảng ủy Quân chủng đã nhanh chóng ra nghị quyết lãnh đạo, trọng tâm thực hiện tốt 4 nhiệm vụ: Tập trung lãnh đạo giáo dục cho mọi cán bộ, đảng viên, quần chúng phát huy cao độ tinh thần tích cực, chủ động, tự lực, tự cường, đoàn kết, thống nhất, quyết tâm xây dựng, nâng cao chất lượng tổng hợp của Quân chủng theo hướng cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại; lấy xây dựng chính trị làm cơ sở, xây dựng cán bộ, đảng viên là then chốt, giữ vững sự ổn định về chính trị, tư tưởng trong mọi tình huống; nâng cao chất lượng bảo đảm vũ khí, trang bị kỹ thuật cho các nhiệm vụ; đảm bảo đầy đủ, kịp thời các nhu cầu về vật chất hậu cần cho mọi hoạt động của Quân chủng, đồng thời thực hiện tốt chức năng tham mưu cho Bộ Quốc phòng sử dụng lực lượng phòng không lục quân, phòng không nhân dân cân đối, hợp lý, có trình độ và khả năng SSCĐ cao... Nghị quyết lãnh đạo đầu tiên của Đảng ủy Quân chủng sau ngày hợp nhất đã trở thành “kim chỉ nam” cho nhận thức và hành động của lãnh đạo, chỉ huy các cấp trong Quân chủng, do vậy, chất lượng tổng hợp và sức mạnh chiến đấu của Bộ đội PK-KQ không ngừng được nâng lên, nổi bật là con người và vũ khí trang bị. Đảng ủy, lãnh đạo, chỉ huy các cấp Quân chủng luôn xác định phải xây dựng đội ngũ cán bộ, chiến sĩ của Quân chủng luôn có bản lĩnh chính trị, ý chí, tinh thần vượt khó; tính kỷ luật, sự đoàn kết, thống nhất, có kiến thức khoa học; đảm bảo nghiên cứu, khai thác sử dụng hiệu quả vũ khí trang bị; có trình độ chuyên môn, kỹ năng, kỹ xảo; trình độ xỷ lý các tình huống trên từng lĩnh vực hoạt động, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ được giao. Có đủ năng lực tiếp cận với khoa học kỹ thuật quân sự hiện đại và ứng dụng thành tựu công nghệ 4.0 vào môi trường hoạt động, hoàn thành mọi nhiệm vụ được giao.

Thực tế kinh nghiệm trong các cuộc chiến tranh đều đã cho thấy PK-KQ sẽ là lực lượng đầu tiên đối mặt với những đòn tấn công đường không của kẻ thù. Do đó, việc rèn cán, luyện binh vừa “hồng”, vừa “chuyên”, là khâu “then chốt” của nhiệm vụ “then chốt”, là nội dung hết sức quan trọng, là sợi chỉ đỏ xuyên suốt, tất yếu, khách quan vừa cấp bách, vừa cơ bản, lâu dài trong quá trình xây dựng, chiến đấu, trưởng thành và phát triển của Quân chủng PK-KQ. Để có những con người hiện đại, cấp ủy, tổ chức đảng, người chỉ huy các cấp đã và đang quán triệt, triển khai thực hiện đồng bộ, thống nhất, hiệu quả trong toàn Quân chủng các Nghị quyết Trung ương Đảng về xây dựng, chỉnh đốn Đảng; Kết luận số 01-KL/TW ngày 18/5/2021 của Bộ Chính trị về tiếp tục thực hiện Chỉ thị 05-CT/TW của Bộ Chính trị; Chỉ thị số 87, Chỉ thị số 855 của Thường vụ Quân ủy Trung ương về “Đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”; Nghị quyết số 847-NQ/QUTW ngày 28/12/2021 của Quân ủy Trung ương về phát huy phẩm chất “Bộ đội Cụ Hồ”, kiên quyết chống chủ nghĩa cá nhân trong tình hình mới. Triển khai thực hiện Nghị quyết của Quân ủy Trung ương, Kế hoạch của Bộ Quốc phòng về tổ chức Quân đội nhân dân Việt Nam giai đoạn 2021 - 2030 và những năm tiếp theo; điều chỉnh tổ chức lực lượng Quân chủng PK-KQ giai đoạn 2022 - 2025; Đề án xây dựng lực lượng Không quân Quân chủng PK-KQ cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại giai đoạn 2018 - 2025, tầm nhìn đến năm 2030; tập trung chấn chỉnh tổ chức, biên chế, sắp xếp, bố trí lực lượng cân đối, đồng bộ, hợp lý, khoa học giữa các thành phần, lực lượng, xây dựng thế trận phòng không nhân dân nhiều tầng, nhiều lớp; lấy lực lượng phòng không ba thứ quân làm nòng cốt, phát huy sức mạnh tổng hợp của nhiều lực lượng, mọi vũ khí, trang bị hiện có.

Ngoài ra, công tác giáo dục đào tạo tại các học viện nhà trường trong Quân chủng luôn được quan tâm, đầu tư, xây dựng theo hướng chính quy, mẫu mực, chuẩn hóa, hiện đại và liên thông. Hiện nay, Học viện PK-KQ là trung tâm đào tạo, bồi dưỡng cán bộ có trình độ đại học và sau đại học chất lượng cao; đồng thời là trung tâm nghiên cứu khoa học, hợp tác đào tạo quốc tế chuyên sâu trên các lĩnh vực Phòng không và kỹ thuật hàng không của Quân đội. Trường Sĩ quan Không quân là trung tâm đào tạo phi công quân sự khép kín duy nhất ở khu vực Đông Nam Á, góp phần quan trọng đáp ứng nguồn phi công cho cả Bộ Công an; Quân chủng Hải quân; Cảnh sát biển; Binh đoàn 18 và giúp Lào, Cam-pu-chia phát triển lực lượng PK-KQ; là nơi chắp cánh cho những ước mơ của tuổi trẻ khao khát được bay lên làm chủ bầu trời, làm chủ khoa học, kỹ thuật.

Là đơn vị luôn được Đảng, Nhà nước, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng quan tâm, lãnh đạo, chỉ đạo, Quân chủng đã được trang bị nhiều vũ khí trang bị kỹ thuật mới, hiện đại đáp ứng yêu cầu, nhiêm vụ trong tình hình mới. Các lực lượng trong Quân chủng đều được huấn luyện sử dụng thành thạo các loại vũ khí, trang bị hiện có, hiểu biết về vũ khí, khí tài, phương tiện của địch để có phương án tác chiến phù hợp. Hoạt động diễn tập hiệp đồng quân, binh chủng, diễn tập khu vực phòng thủ, huấn luyện đêm, huấn luyện ngụy trang, nghi binh, phòng tránh đánh trả, xử lý các tình huống phức tạp trên biển, đảo và biên giới đất liền, khu vực trọng điểm, huấn luyện cơ động chuyển hóa thế trận... luôn được chú trọng, đáp ứng tốt yêu cầu nhiệm vụ chiến đấu trong mọi tình huống khẩn trương, quyết liệt, dài ngày, bảo vệ bình yên bầu trời Tổ quốc. Bên cạnh đó, triển khai thực hiện hiệu quả tinh thần chỉ đạo của Bộ Quốc phòng về thúc đẩy ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số trong các hoạt động của Quân chủng, nhằm xây dựng hạ tầng công nghệ thông tin quân sự đồng bộ, hiện đại, cơ động và an toàn, đáp ứng yêu cầu về tổ chức, vận hành và xây dựng môi trường làm việc số.

Kể từ ngày hợp nhất hai Quân chủng Phòng không và Không quân thành Quân chủng PK-KQ, với sự thay đổi to lớn trên tất cả các lĩnh vực, từ việc chủ động nghiên cứu, nắm, đánh giá, dự báo đúng tình hình, kịp thời tham mưu với Đảng, Nhà nước, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng xử trí chính xác các tình huống chiến lược, nhất là trên hướng biển, đảo, đến nhiệm vụ huấn luyện, SSCĐ, quản lý vùng trời, quản lý điều hành bay, xây dựng chính quy, quản lý, rèn luyện kỷ luật, giáo dục - đào tạo, nghiên cứu khoa học... Đây cũng là thời kỳ chất lượng tổng hợp và sức mạnh chiến đấu của Quân chủng không ngừng được nâng lên; trình độ, nhận thức, bản lĩnh chính trị, lập trường giai cấp của cán bộ, chiến sĩ ngày càng được củng cố; tích cực, chủ động tham gia công tác dân vận, giúp đỡ nhân dân trong nước và quốc tế khắc phục hậu quả thiên tai, bão lũ, cứu hộ, cứu nạn; hội nhập quốc tế và đối ngoại quốc phòng với Quân đội các nước trên thế giới, đặc biệt là các nước bạn bè truyền thống, tăng cường, củng cố lòng tin chiến lược giữa các quốc gia, góp phần duy trì môi trường hòa bình, ổn định trong khu vực và trên thế giới, để lại nhiều ấn tượng tốt đẹp trong lòng nhân dân cả nước và đồng bào ta ở nước ngoài.

Phát huy truyền thống vẻ vang hơn 60 năm qua, nhất là thành tích đã đạt được sau 25 năm hợp nhất, cán bộ, chiến sĩ toàn Quân chủng đã và đang phấn đấu, quyết tâm hoàn thành mục tiêu xây dựng Quân chủng PK-KQ “cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại”, góp phần cùng toàn Đảng, toàn quân và toàn dân bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam XHCN.

Trung tướng Nguyễn Văn Hiền, Ủy viên Trung ương Đảng, Tư lệnh Quân chủng PK-KQ