Tiếp tục thực hiện Nghị quyết Trung ương 5 (khóa VIII), quân đội đẩy mạnh các hoạt động văn hóa, văn học, nghệ thuật

(Bqp.vn) - Sau 15 năm quán triệt, thực hiện Nghị quyết Trung ương 5 (khóa VIII) “Về xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc”, các hoạt động văn hóa, văn học, nghệ thuật trong quân đội đã trực tiếp củng cố, nuôi dưỡng phẩm chất cao quý của “Bộ đội Cụ Hồ”; xây dựng môi trường văn hóa quân sự tốt đẹp, lành mạnh, tạo điều kiện để bộ đội phấn đấu, rèn luyện, hoàn thành tốt nhiệm vụ.

Chương trình nghệ thuật tái hiện niềm tự hào của quân dân Thủ đô và cả nước tại lễ kỷ niệm 40 năm “Chiến thắng Hà Nội - Điện Biên Phủ trên không”. (ảnh: Lưu Truyền)

Trong quá trình lãnh đạo cách mạng Việt Nam, quan điểm nhất quán của Đảng ta là: văn hóa, văn học, nghệ thuật (VH,VH,NT) là bộ phận khăng khít, phục vụ cho sự nghiệp cách mạng nói chung, từng giai đoạn lịch sử nói riêng; luôn gắn bó chặt chẽ với đời sống nhân dân. Sau Đề cương văn hóa Việt Nam (năm 1943) - một văn bản được coi là tuyên ngôn của Đảng về văn hóa, quan điểm và chiến lược về văn hóa của Đảng không ngừng được bổ sung, phát triển.

Dấu mốc quan trọng trong đổi mới tư duy của Đảng về văn hóa được thể hiện tại Nghị quyết Trung ương 5 (khóa VIII) “Về xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc” - văn kiện mang tính cương lĩnh của Đảng về văn hóa trong thời kỳ đẩy mạnh CNH,HĐH đất nước. Sau 15 năm thực hiện Nghị quyết, đất nước ta đã đạt được những thành tựu quan trọng về văn hóa - xã hội. Trong quân đội, việc tổ chức quán triệt, thực hiện Nghị quyết Trung ương 5 (khóa VIII) được tiến hành nghiêm túc, đồng bộ. Cấp ủy, chỉ huy, cơ quan chính trị và tổ chức quần chúng các cấp đã đưa nội dung xây dựng văn hóa vào nghị quyết lãnh đạo và chương trình hành động, kế hoạch công tác; tích cực tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức về vị trí, vai trò của văn hóa, tạo bước chuyển biến tích cực về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống của mọi quân nhân. Cuộc vận động “Xây dựng môi trường văn hóa tốt đẹp, lành mạnh, phong phú” trong toàn quân ngày càng đi vào chiều sâu, gắn kết chặt chẽ với phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa”, tạo môi trường văn hóa lành mạnh trong các cơ quan, đơn vị. Hằng năm, các đơn vị đã kết hợp chặt chẽ việc xét danh hiệu “Đơn vị văn hóa” với các danh hiệu thi đua và kết quả đánh giá chất lượng các tổ chức đảng, tổ chức quần chúng, đội ngũ cán bộ, đảng viên, đoàn viên, hội viên. Chỉ tính từ năm 2008 đến nay, đã có hàng trăm tập thể, hàng nghìn cá nhân được khen thưởng về hoạt động VH,VH,NT; các lực lượng chuyên nghiệp và bán chuyên nghiệp đã sáng tạo hàng nghìn tác phẩm văn học, nghệ thuật có giá trị thẩm mỹ, thực tiễn cao; trong đó, nhiều tác giả, tác phẩm được tặng các danh hiệu, giải thưởng cao quý. Quân đội đã xây dựng và hoàn thành tốt Đề án “Quy hoạch, xây dựng các đơn vị nghệ thuật chuyên nghiệp trong QĐND giai đoạn 2011 - 2015” và Đề án “Quy hoạch tổ chức hoạt động chiếu phim trong QĐND”; đồng thời, từng bước củng cố, nâng cấp, hoàn thiện các thiết chế văn hóa ở các cấp1,… Đến nay, Nghị quyết Trung ương 5 (khóa VIII) đã thực sự đi vào cuộc sống của bộ đội, góp phần phát triển nền văn hóa dân tộc, văn hóa quân sự; bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống, tiếp thu chọn lọc tinh hoa văn hóa nhân loại. Đồng thời, đấu tranh ngăn chặn có hiệu quả ảnh hưởng của văn hóa xấu độc, lạc hậu, phản động; sáng tạo ra nhiều giá trị văn hóa mang đặc trưng sâu sắc của hoạt động quân sự, quốc phòng trong quá trình hội nhập và phát triển của đất nước.

Tuy nhiên, việc thực hiện Nghị quyết Trung ương 5 (khóa VIII) trong quân đội vẫn còn những thiếu sót, khuyết điểm. Một số cán bộ, chiến sĩ nhận thức chưa đầy đủ, toàn diện về văn hóa, cho rằng: văn hóa chỉ là những hoạt động văn nghệ, vui chơi giải trí đơn thuần, tiêu tốn nhiều kinh phí, sức lực; việc xây dựng, phát triển văn hóa là công việc của cơ quan chức năng. Một số cấp ủy, chỉ huy chưa quan tâm đúng mức việc xây dựng, phát triển VH,VH,NT,... Vì thế, trong quân đội còn có những biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống; tình trạng tham ô, tham nhũng, lãng phí, vi phạm kỷ luật Quân đội, pháp luật Nhà nước,… vẫn còn xảy ra ở các mức độ khác nhau. Trong khi đó, việc nắm tình hình, xây dựng các biện pháp phòng, chống ở các đơn vị còn bị động, hiệu quả thấp. Năng lực tham mưu, đề xuất của một số cán bộ và cơ quan chức năng còn hạn chế, thiếu chủ động, nhạy bén, còn trông chờ, ỷ lại vào trên, vào hoàn cảnh nên chưa phát huy được vai trò nòng cốt, không tạo ra sự bứt phá trong xây dựng và phát triển VH,VH,NT. Kết quả đấu tranh chống ảnh hưởng văn hóa xấu độc, phản động và khả năng "miễn dịch" của bộ đội trước các hiện tượng phi văn hóa chưa mạnh mẽ. Những năm gần đây, trong quân đội chưa có nhiều tác giả lớn, thiếu vắng những tác phẩm có giá trị cao về tư tưởng và nghệ thuật, v.v.

Hiện nay, yêu cầu xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc trong điều kiện đất nước đẩy mạnh CNH,HĐH, hội nhập quốc tế vẫn là vấn đề cơ bản, cấp bách. Tại Đại hội XI, Đảng ta khẳng định: “Xây dựng nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc; xây dựng con người, nâng cao đời sống nhân dân, thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội”2 là một trong tám phương hướng cơ bản, là “đặc trưng”, thành tố hữu cơ của CNXH ở Việt Nam. Do vậy, cùng với tổng kết 15 năm thực hiện Nghị quyết Trung ương 5 (khóa VIII), Ban soạn thảo của Trung ương đang gấp rút hoàn thành Đề án “Tiếp tục xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc” để trình Hội nghị Trung ương 9 (khóa XI) tới đây. Theo đó, dự kiến sẽ bổ sung, hoàn thiện các quan điểm chỉ đạo, nhiệm vụ, giải pháp nhằm tiếp tục xây dựng, phát triển nền văn hóa Việt Nam đáp ứng yêu cầu sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN thời kỳ đẩy mạnh CNH,HĐH và hội nhập quốc tế. Với quân đội ta, tiếp tục thực hiện Nghị quyết Trung ương 5 (khóa VIII) là nhằm không ngừng nâng cao đời sống văn hóa, tinh thần của bộ đội; đồng thời, đưa hoạt động VH,VH,NT lên tầm cao mới. Để đạt được mục tiêu đó, các đơn vị cần thực hiện đồng bộ những nội dung cơ bản sau:

Trước hết, tiếp tục quán triệt đường lối, quan điểm của Đảng, chính sách và pháp luật của Nhà nước về xây dựng và phát triển VH,VH,NT giai đoạn mới, tạo sự chuyển biến sâu sắc về nhận thức của cán bộ, chiến sĩ. Thông qua quán triệt, làm cho bộ đội thấy rõ: văn hóa là một lĩnh vực rất rộng, vô cùng phong phú và đa dạng, vừa hiện diện, vừa thấm sâu trong đời sống xã hội và cuộc sống con người; là những giá trị do hoạt động tinh thần, hoạt động sáng tạo của con người tạo ra; trong đó, tư tưởng, đạo đức, lối sống và đời sống văn hóa là những thành tố đặc biệt. Văn hóa còn “… đem lại cho con người khả năng suy xét về bản thân”3. Đồng thời, tuyên truyền, giáo dục để cán bộ, chiến sĩ và nhân dân nhận thức sâu sắc về nền văn hóa mới mà Đảng ta chủ trương xây dựng là “nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, phát triển toàn diện, thống nhất trong đa dạng, thấm nhuần sâu sắc tinh thần nhân văn, dân chủ, tiến bộ, làm cho văn hóa gắn kết chặt chẽ và thấm sâu vào toàn bộ đời sống xã hội, trở thành nền tảng tinh thần vững chắc, sức mạnh nội sinh quan trọng của phát triển”4. Trong quân đội: “Văn hoá, văn nghệ là một bộ phận hữu cơ không thể tách rời và có tác dụng trực tiếp, to lớn đối với nhiệm vụ xây dựng quân đội và các lực lượng vũ trang cách mạng nói chung và để nâng cao hiệu quả công tác tư tưởng nói riêng”5. Để đẩy mạnh hoạt động VH,VH,NT trong quân đội, cần tập trung xây dựng con người, bồi dưỡng nguồn lực về trí tuệ và tâm hồn, năng lực, trình độ kỹ chiến thuật, khoa học công nghệ, tài năng, đạo đức, nhân cách quân nhân, lối sống cá nhân và tập thể quân nhân; trong đó, biểu hiện cao nhất, tập trung nhất là nuôi dưỡng, phát huy bản chất “Bộ đội Cụ Hồ” trong thời kỳ mới. Qua đó, đề cao trách nhiệm của các cấp, các ngành, các lực lượng trong tổ chức thực hiện; khắc phục những biểu hiện không đúng trong hoạt động VH,VH,NT.

Hai là, nâng cao chất lượng giáo dục chủ nghĩa yêu nước gắn với thực hiện có hiệu quả phong trào Thi đua Quyết thắng; đẩy mạnh cuộc vận động “Xây dựng môi trường văn hóa tốt đẹp, lành mạnh, phong phú trong quân đội” gắn với Phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa”. Các đơn vị cần chú trọng kết hợp khăng khít, tạo sự đồng bộ cao trong triển khai thực hiện các phong trào, cuộc vận động của cả nước, quân đội, các cấp, các ngành với quá trình thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XI) “Một số vấn đề cấp bách về xây dựng Đảng hiện nay”, Chỉ thị 03-CT/TW của Bộ Chính trị (khóa XI) về "Tiếp tục đẩy mạnh việc học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh" và Nghị quyết 23-NQ/TW của Bộ Chính trị (khóa X) về “Tiếp tục xây dựng và phát triển văn học, nghệ thuật trong thời kỳ mới”. Mặt khác, cần tích cực, chủ động bồi dưỡng, xây dựng, nhân rộng điển hình tiên tiến trên các lĩnh vực hoạt động; cụ thể hóa các tiêu chí, tiêu chuẩn và hệ giá trị chuẩn mực về nhân cách con người Việt Nam thời đại Hồ Chí Minh trong quân đội, làm cho hình ảnh của “Bộ đội Cụ Hồ”, bản chất cách mạng và truyền thống vẻ vang của QĐND tiếp tục tỏa sáng trong thời kỳ mới. Toàn quân phấn đấu mỗi cán bộ, chiến sĩ là con người Việt Nam mới tiêu biểu, mỗi đơn vị quân đội là một điểm sáng văn hóa, là nơi thể hiện tình bạn, tình đồng chí, đồng đội, hình thành nhân cách con người mới và nền văn hóa mới.

Ba là, tích cực tuyên truyền, giáo dục làm rõ mục tiêu, phương hướng, nhiệm vụ và giải pháp phát triển VH,VH,NT trong quá trình xây dựng quân đội “cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại”. Theo đó, các đơn vị phải thường xuyên rà soát, bổ sung, nghiên cứu, hoạch định, xây dựng các đề án, kế hoạch phát triển VH,VH,NT trong quân đội đến năm 2015, mục tiêu đến 2020, tầm nhìn đến năm 2030. Đồng thời, từng bước quy hoạch thống nhất hệ thống tổ chức, các cơ quan, đơn vị, các lực lượng làm công tác VH,VH,NT và hệ thống các thiết chế văn hóa trong quân đội. Phấn đấu năm 2014, hoàn thành cơ bản các nội dung, hạng mục của Đề án “Quy hoạch và xây dựng các đơn vị nghệ thuật chuyên nghiệp trong QĐND giai đoạn 2011 - 2015”; tiến hành sửa đổi, bổ sung Thông tư 24/2009/TT-BQP của Bộ Quốc phòng về “Quy định và hướng dẫn định mức đời sống văn hóa tinh thần trong QĐND”; sửa đổi, bổ sung quy định tiêu chuẩn xét danh hiệu “Đơn vị văn hóa" phù hợp với đặc thù quân đội và quy định của Nhà nước6. Đối với các thiết chế văn hóa đang hoạt động, cần phát huy triệt để công năng nhằm phục vụ bộ đội và nhân dân hiệu quả hơn; phấn đấu đến năm 2015, cơ bản 100% đơn vị có đủ các thiết chế văn hóa theo quy định; đến năm 2020, xây dựng mới cơ bản các đề án quy hoạch xây dựng các đơn vị hoạt động trong lĩnh vực VH,VH,NT chưa được quy hoạch. Mặt khác, cần kết hợp chặt chẽ giữa hoạt động thường xuyên với hoạt động trọng điểm, giữa khai thác các tiềm năng của quân đội với việc triển khai thực hiện các chương trình, mục tiêu quốc gia về VH,VH,NT; từng bước xây dựng và hoàn thành chiến lược sưu tầm, phục dựng, giữ gìn, phát triển các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc trong các đơn vị nghệ thuật của quân đội.

Bốn là, vận dụng sáng tạo, linh hoạt các chế độ, chính sách của Nhà nước đối với hoạt động VH,VH,NT và người hoạt động trong lĩnh vực này. Đề nghị các cơ quan chức năng nghiên cứu, ban hành các chính sách, quy định phù hợp với môi trường, đặc điểm, nhiệm vụ quân sự, quốc phòng, tạo điều kiện, môi trường thuận lợi cho sự phát triển VH,VH,NT trong quân đội. Đồng thời, có cơ chế phù hợp, chính sách ưu đãi theo hướng vừa nâng cao đời sống vật chất, tinh thần, vừa tạo cơ hội để văn nghệ sĩ sáng tạo, thăng tiến trong hoạt động nghệ thuật và giành các danh hiệu nghề nghiệp cao quý. Các đơn vị hoạt động VH,VH,NT cần tích cực khai thác nguồn lực bổ sung cho các hoạt động và có chính sách đầu tư tương xứng với yêu cầu phát triển VH,VH,NT của quân đội thời kỳ mới. Trước mắt, cần tập trung đầu tư cho con người và các hoạt động trọng tâm, trọng điểm cùng các thiết chế văn hóa; chủ động nghiên cứu đầu tư cho việc sáng tạo, sáng tác các tác phẩm văn học, nghệ thuật về đề tài lực lượng vũ trang và chiến tranh cách mạng; phấn đấu có nhiều tác phẩm mang giá trị tư tưởng và nghệ thuật cao về các cuộc chiến tranh giải phóng dân tộc cũng như trong sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc hiện nay.

Năm là, tăng cường giao lưu, hợp tác quốc tế trên lĩnh vực VH,VH,NT. Trong giai đoạn hiện nay, công tác này có vai trò quan trọng trong chính sách phát triển văn hóa của đất nước và quân đội. Vì vậy, mở rộng giao lưu hợp tác không chỉ có ý nghĩa quảng bá văn hóa quân sự Việt Nam ra nước ngoài, mà còn tạo cơ hội để học tập kinh nghiệm tổ chức, quản lý văn hóa quân sự của các nước và tiếp thu tinh hoa văn hóa của nhân loại. Trong quá trình thực hiện, cần ưu tiên tổ chức giao lưu, trao đổi văn hóa quân sự với các nước trong khu vực và các nước thuộc Hiệp hội các nước Đông Nam Á (ASEAN), từng bước mở rộng ra các nước ở các châu lục; đẩy mạnh hợp tác quốc tế trong đào tạo tài năng văn hóa, nghệ thuật, cán bộ chuyên môn trình độ cao, các chuyên ngành trong nước chưa đào tạo được hoặc còn đang tụt hậu. Mặt khác, cần tận dụng tiềm năng, liên kết đào tạo, quảng bá các tác phẩm, công trình VH,VH,NT của đất nước và quân đội ra nước ngoài; đồng thời, tiếp nhận chọn lọc các tác phẩm, sản phẩm văn hóa có giá trị cao của nước ngoài để bộ đội tiếp cận, nghiên cứu, nâng cao trình độ thưởng thức và sáng tạo.

Tiếp tục thực hiện tốt Nghị quyết Trung ương 5 (khóa VIII), đẩy mạnh các hoạt động VH,VH,NT trong quân đội là trách nhiệm chính trị của mọi cán bộ, chiến sĩ; trước hết, là của cấp ủy, chính ủy, chính trị viên, người chỉ huy và cơ quan chính trị, cán bộ chính trị các cấp trong toàn quân. Qua đó, góp phần nâng cao đời sống văn hóa tinh thần cho bộ đội, tạo động lực để quân đội hoàn thành tốt nhiệm vụ.

[1] - Hiện nay toàn quân có 3 nhà hát, 10 đoàn văn công chuyên nghiệp, 28 bảo tàng, 434 nhà truyền thống, phòng truyền thống, 165 đội chiếu bóng, 160 phòng Hồ Chí Minh, nhiều thiết chế văn hóa và tạp chí, thông tin, tờ chuyên ngành về VH,VH,NT… Số người hoạt động chuyên nghiệp, bán chuyên nghiệp trong lĩnh vực VH,VH,NT chiếm khoảng 0,6% quân số toàn quân.

[2] - ĐCSVN - Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI, Nhà xuất bản CTQG, H. 2011, tr. 72.

[3] - Tuyên bố “Về những chính sách văn hóa” của Hội nghị quốc tế do UNESCO chủ trì từ ngày 26/7 đến ngày 06/8/1982 tại Mê-hi-cô.

[4] - ĐCSVN - Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI, Nhà xuất bản CTQG, H. 2011, tr. 75-76.

[5] - Lịch sử Công tác Tư tưởng - Văn hóa trong QĐND Việt Nam (1944 - 2002), Nhà xuất bản QĐND, H. 2006, tr. 163-164.

[6] - Tiêu chuẩn "Đơn vị văn hóa" trong quân đội hiện nay gắn với tiêu chuẩn "Đơn vị Quyết thắng", "Đơn vị tiên tiến"; do đó, tỷ lệ đơn vị đạt danh hiệu "Đơn vị văn hóa" trong quân đội thường thấp hơn so với bình quân của cả nước.

Đại tá Nguyễn Phương Diện, Phó Cục trưởng Cục Tuyên huấn (nguồn: T/c QPTD)